Sugarcane field : महाराष्ट्रातील ऊस उत्पादक शेतकऱ्यांसाठी एक अत्यंत महत्त्वाचे आणि आशादायी पाऊल उचलण्यात आले आहे. बारामती येथील ॲग्रिकल्चरल डेव्हलपमेंट ट्रस्टने (एडीटी) कृत्रिम बुद्धिमत्तेचा वापर करून ऊस शेतीत यशस्वी प्रयोग केले आहेत, ज्याची दखल आता राज्यव्यापी स्तरावर घेतली जात आहे.
नुकताच वसंतदादा शुगर इन्स्टिट्यूट (व्हीएसआय) आणि बारामती येथील ॲग्रिकल्चरल डेव्हलपमेंट ट्रस्ट यांच्यात एक सामंजस्य करार करण्यात आला आहे, ज्याचा उद्देश राज्यातील सुमारे 1 लाख ऊस उत्पादक शेतकऱ्यांपर्यंत कृत्रिम बुद्धिमत्तेवर आधारित शेती तंत्रज्ञान पोहोचवणे हा आहे.
या करारानुसार, व्हीएसआय आणि एडीटी एकत्र येऊन ऊस उत्पादकता वाढवण्यासाठी आणि शेतकऱ्यांचा उत्पादन खर्च कमी करण्यासाठी कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या तंत्रज्ञानाचा वापर करणार आहेत.
विशेष म्हणजे, वेस्ट इंडियन शुगर मिल्स असोसिएशन (विस्मा) आणि नॅशनल को-ऑपरेटिव्ह शुगर फॅक्टरी फेडरेशन (एनसीएफएसएफ) या उपक्रमाला भरीव पाठिंबा देणार आहेत. याचा अर्थ साखर कारखान्यांच्या माध्यमातून हे तंत्रज्ञान थेट शेतकऱ्यांपर्यंत पोहोचण्यास मदत होणार आहे.
कृत्रिम बुद्धिमत्तेवर आधारित शेतीमुळे उसाचे एकरी उत्पादन 30 ते 45 टक्क्यांपर्यंत वाढू शकते, असा विश्वास व्यक्त केला जात आहे.
हे तंत्रज्ञान मातीतील ओलावा, तापमान, आर्द्रता आणि पोषक तत्वांची पातळी यासारखी महत्त्वपूर्ण माहिती प्रदान करते. या माहितीच्या आधारे, शेतकऱ्यांना योग्य वेळी पाणी आणि खतांचा वापर, तसेच कीड नियंत्रणासाठी अचूक मार्गदर्शन मिळते. यामुळे रासायनिक खतांवरील खर्च कमी होऊन (सुमारे 20-25% पर्यंत) पर्यावरणावर होणारा दुष्परिणामही टाळता येतो.
पारंपरिक पद्धतीमध्ये लागणाऱ्या मजुरांच्या तुलनेत कृत्रिम बुद्धिमत्ता तंत्रज्ञानाचा वापर केल्याने मजूर खर्चातही मोठी बचत होते.
बारामतीमध्ये मायक्रोसॉफ्ट आणि ऑक्सफर्ड विद्यापीठाच्या सहकार्याने एडीटीने हा प्रकल्प राबवला आहे, ज्याचे चांगले परिणाम दिसून आले आहेत. मायक्रोसॉफ्टचे मुख्य कार्यकारी अधिकारी (सीईओ) सत्या नडेला यांनीही या प्रकल्पाचे कौतुक केले आहे. राज्य शासनानेही या प्रकल्पासाठी अर्थसंकल्पात सुमारे 500 कोटी रुपयांची तरतूद केली असून, शेतकऱ्यांना कृत्रिम बुद्धिमत्ता तंत्रज्ञानासाठी अनुदानही मिळणार आहे.
यामुळे भविष्यात महाराष्ट्रातील ऊस शेती अधिक किफायतशीर आणि शाश्वत होण्यास मदत होईल, अशी अपेक्षा आहे. हा प्रकल्प केवळ उत्पादन वाढीसाठीच नव्हे, तर शेतकऱ्यांचे जीवनमान उंचावण्यासाठीही मैलाचा दगड ठरेल. कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या माध्यमातून शेतीतील अनिश्चितता कमी करून शेतकऱ्यांना अधिक सुरक्षित आणि स्थिर उत्पन्न मिळण्यास मदत होईल, अशी खात्री व्यक्त केली जात आहे.
एकंदरीत, हा करार महाराष्ट्राच्या कृषी क्षेत्रातील एका नव्या पर्वाची सुरुवात आहे.
