Crop insurance : रब्बी हंगामातील पीक विमा योजनांबाबत राज्यभरात सुरू असलेली हालचाल शेतकऱ्यांच्या बदलत्या गरजा, हवामानातील अनिश्चितता आणि सुरक्षित शेतीकडे वाढणारा कल यांचे विस्तृत चित्र उभे करते. विविध पिकांसाठी ठरवलेल्या अंतिम मुदती, विभागनिहाय वाढणारी अर्जसंख्या आणि मागील वर्षांच्या आकडेवारीतील चढउतार हे सर्व घटक एकत्रितपणे शेती व्यवस्थापनातील गतिशीलता दर्शवतात. ज्वारी, गहू, हरभरा, कांदा तसेच फळपिकांसाठीच्या विविध तारखा शेतकऱ्यांना नियोजनाचा अधिक व्यापक अवकाश उपलब्ध करून देतात, ज्यामुळे ते आपल्या पिकांच्या अवस्थेनुसार, स्थानिक पावसाळी परिस्थितीनुसार आणि बाजारपेठेतील बदलांनुसार विमा योजनांमध्ये सहभागी होऊ शकतात. अशा योजना केवळ पिकांना संरक्षण देत नाहीत, तर शेतकऱ्यांना दीर्घकालीन स्थिरता, आत्मविश्वास आणि आर्थिक सुरक्षिततेची खात्री देते. व्यापक सहभाग, विभागनिहाय प्रगती आणि वाढत्या अर्जसंख्येच्या माध्यमातून या योजनांचे महत्त्व अधोरेखित होते आणि शेती क्षेत्राला अधिक टिकाऊ, लवचिक आणि भविष्याभिमुख बनविण्याची क्षमता स्पष्टपणे दिसते.
लातूर विभागाने सध्या सर्वाधिक प्रतिसाद नोंदवत आघाडी घेतली असून या विभागातून तब्बल १ लाख ३६ हजार शेतकऱ्यांचे अर्ज प्राप्त झाले आहेत, तर संभाजीनगर विभागातून ७८ हजार अर्जांची नोंद झाली आहे. केंद्र सरकारने रब्बी हंगामासाठी ज्वारी, गहू, हरभरा, कांदा, भात आणि उन्हाळी भुईमूग या सहा पिकांसाठी विमा योजना जाहीर केली असून पिकांच्या चक्रानुसार विविध अंतिम मुदती निश्चित केल्या आहेत. ज्वारी पिकासाठी ३० नोव्हेंबर ही अंतिम तारीख असल्याने सहभागासाठी आता केवळ दोनच दिवस शिल्लक राहिले आहेत, तर गहू, हरभरा आणि कांदा पिकांसाठी १५ डिसेंबरपर्यंतची मुदत देण्यात आली आहे. उन्हाळी भात व भुईमूग पिकांसाठी अर्ज करण्याची अंतिम तारीख ३१ मार्च २०२६ अशी विस्तारित ठेवण्यात आली आहे. राज्यात आतापर्यंत १ लाख ६५ हजार ११ शेतकऱ्यांकडून ३ लाख २६ हजार १६८ अर्ज प्राप्त झाले असून, त्यानुसार २ लाख ६ हजार ९९५ हेक्टर क्षेत्रावर विमा उतरवण्यात आला आहे. मागील वर्षी या योजनेंतर्गत २८ लाख ५३ हजार ४९९ शेतकऱ्यांकडून तब्बल ५५ लाख १७ हजार ८१४ अर्ज आले होते. राज्यभर रब्बी हंगामात गहू व हरभरा ही प्रमुख पिके असून, ओलिताची सोय असलेल्या जिल्ह्यांमध्ये कांद्याचे क्षेत्रही मोठे असल्याने या तिन्ही पिकांसाठी १५ डिसेंबर ही समान अंतिम मुदत निश्चित करण्यात आल्याचे कृषी विभागाने स्पष्ट केले आहे.
पुनर्रचित हवामान आधारित फळपिक विमा योजनेत आंबिया बहार (रब्बी) हंगामासाठी शेतकऱ्यांचा प्रतिसाद स्थिर राहिला असून आतापर्यंत २ लाख १३ हजार ६५६ अर्ज प्राप्त झाले आहेत, जे मागील वर्षी नोंदलेल्या २ लाख ३५ हजार ७२५ अर्जांच्या तुलनेत किंचित कमी आहेत. काजू, संत्रा आणि कोकण विभागातील आंबा पिकांसाठी ३० नोव्हेंबर ही अंतिम मुदत निश्चित करण्यात आली असून इतर जिल्ह्यांतील आंबा उत्पादकांसाठी ३१ डिसेंबरपर्यंत अवसर उपलब्ध आहे. डाळिंब पिकासाठी मात्र अधिक विस्तारित कालावधी देत १४ जानेवारी २०२६ ही अंतिम तारीख जाहीर करण्यात आली आहे, ज्यामुळे विविध प्रदेशांतील वातावरणानुसार आणि उत्पादन चक्रानुसार शेतकऱ्यांना योजनेंतर्गत सहभागी होण्यासाठी पुरेसा अवकाश मिळतो.
