Tur crop : भारतीय कृषी संशोधन संस्थेने (ICAR) तूर पिकांवर होणाऱ्या स्टरिलिटी मोझॅक रोगावर प्रभावी उपाय शोधला आहे. संशोधकांनी या रोगावर प्रतिकार करणारे जनुक शोधून काढले असून, हे जनुक तूरच्या नव्या वाणांमध्ये समाविष्ट करण्याचे काम सुरू आहे. या शोधामुळे तूर उत्पादनात सातत्य राहील आणि शेतकऱ्यांचे नुकसान टळेल.
🦠 स्टरिलिटी मोझॅक रोग म्हणजे काय? – उत्पादनात ५०% पर्यंत घट
स्टरिलिटी मोझॅक हा विषाणूजन्य रोग असून, तो तूर पिकाच्या फुलोदर अवस्थेत झपाट्याने फैलावतो. यामुळे झाडांमध्ये फुले येत नाहीत, पाने पिवळी पडतात आणि संपूर्ण झाड निर्जीव दिसते. या रोगामुळे उत्पादनात ३०% ते ५०% पर्यंत घट होते. विशेषतः मराठवाडा आणि विदर्भातील शेतकऱ्यांना याचा मोठा फटका बसतो.
🔬 जनुक शोधाचे तंत्रज्ञान – जैवतंत्रज्ञानाचा प्रभावी वापर
ICAR आणि पुणे विद्यापीठाच्या जैवतंत्रज्ञान विभागाने संयुक्तपणे या जनुकाचा शोध घेतला आहे. CRISPR तंत्रज्ञानाच्या मदतीने तूरच्या विविध वाणांमध्ये रोगप्रतिकारक क्षमता तपासली गेली. संशोधकांनी “Cajanus Ster-MZ1” नावाचे जनुक ओळखले असून, हे जनुक रोगप्रतिकारक वाण तयार करण्यासाठी वापरले जाणार आहे.
🌱 शेतकऱ्यांसाठी दिलासा – नवीन वाण २०२६ मध्ये उपलब्ध होणार
या जनुकावर आधारित तूरचे नवीन वाण २०२६ च्या खरीप हंगामात शेतकऱ्यांसाठी उपलब्ध होणार आहेत. या वाणांमध्ये स्टरिलिटी मोझॅक रोगाचा प्रतिकार करण्याची क्षमता असेल, त्यामुळे उत्पादनात घट होणार नाही. कृषी विभागाने या वाणांचे प्रात्यक्षिक प्रयोग सुरू केले असून, लातूर, अकोला आणि परभणी जिल्ह्यांत याचे चांगले परिणाम दिसून येत आहेत.
📣 शेतकऱ्यांना मार्गदर्शन – रोग ओळख आणि प्रतिबंधक उपाय
तूर पिकांमध्ये स्टरिलिटी मोझॅक रोगाची लक्षणे दिसताच तज्ज्ञांशी संपर्क साधावा. रोगग्रस्त झाडे वेगळी करणे, वेळेवर कीटकनाशक फवारणी करणे आणि रोगप्रतिकारक वाणांची निवड करणे हे उपाय प्रभावी ठरतात. कृषी विभागाने WhatsApp आणि सोशल मीडियावर जनजागृती मोहीम सुरू केली आहे.
