Planting vegetables : जानेवारी महिन्यात भाजीपाला शेतीत शेतकऱ्यांना चांगला नफा मिळण्याची शक्यता आहे, विशेषत: लवकर पिके घेण्यासाठी योग्य तंत्रज्ञानाचा वापर केल्यास. वांगी, टोमॅटो, मिरची, कोबी, काकडी, बाटली, कडबा, भोपळा, आणि काकडी यांसारख्या सामान्यतः वापरल्या जाणाऱ्या भाज्यांच्या लवकर लागवडीसाठी, फेब्रुवारीच्या शेवटच्या आठवड्यापर्यंत सर्वोत्तम वेळ आहे. यावेळी, भाजीपाला रोपवाटिका तयार करून, शेतकरी आपली पिके लवकर आणि चांगल्या दरात बाजारात विकू शकतात. परंतु उत्तर भारतात डिसेंबर आणि जानेवारीमध्ये खूप थंडी असते, त्यामुळे शेतकऱ्यांनी पारंपारिक पद्धतीने रोपवाटिका तयार करण्याचा प्रयत्न केला तर बियाणे व्यवस्थित साठवले जात नाही.
त्यामुळे बहुतांश शेतकरी फेब्रुवारीच्या दुसऱ्या पंधरवड्यापासून रोपवाटिका उभारतात किंवा बियाणे पेरतात. या प्रक्रियेद्वारे एप्रिल-मे महिन्यात भाजीपाला पिके तयार होतात. जर शेतकऱ्यांना लवकर पिकांची वाढ करायची असेल, तर जानेवारी महिन्यात कमी बोगद्याच्या पॉलीहाऊसचा वापर करून रोपवाटिका तयार करणे हा एक उत्तम पर्याय ठरू शकतो. या तंत्रज्ञानाद्वारे कमी खर्चात चांगल्या दर्जाच्या रोपवाटिका तयार करता येतात, ज्यातून चांगला नफा मिळू शकतो.
कमी बोगद्याच्या तंत्राने रोपवाटिका तयार करणे
कमी बोगद्याच्या पॉलीहाऊसमध्ये रोपवाटिका तयार करण्यासाठी प्रथम आवश्यकतेनुसार एक मीटर रुंद आणि लांबीचा बेड तयार करावा लागतो. यानंतर बिया अर्धा ते 1 सेंटीमीटर खोलीवर पेरल्या जातात. नंतर बांबूच्या स्लॅट्स किंवा लोखंडी सळ्यांनी एक रचना तयार केली जाते आणि पांढर्या पारदर्शक पॉलिथिनने झाकली जाते. या बोगद्यात नर्सरीची झाडे उगवली जातात, ती हळूहळू वाढतात. या प्रक्रियेमध्ये पॉलीबॅगचाही वापर केला जाऊ शकतो, ज्यामध्ये माती आणि शेणखत भरल्यानंतर बियाणे पेरले जाते.
लो-टनल तंत्रज्ञानाचे अनेक फायदे…
या तंत्राने रोपवाटिकेतील रोपे लवकर आणि निरोगी तयार होतात, त्यामुळे वेळेपूर्वी रोपांची लागवड करून शेतकरी लवकर भाजीपाला पिकवून बाजारात चढ्या भावाने विकू शकतात. या तंत्रज्ञानाची किंमत खूपच कमी आहे, ज्यामुळे शेतकरी कमी गुंतवणुकीत चांगल्या नफ्याची अपेक्षा करू शकतात. लो-बोगद्याच्या पॉलीहाऊसमधील तापमान आदर्श राहते, ज्यामुळे बियाणे उगवण जवळजवळ 100% होते. या पद्धतीमुळे झाडांवरील कीड व रोगांचा प्रभाव कमी होतो.
नर्सरीमध्ये काळजी आणि फलन
रोपवाटिकेत रोपांच्या चांगल्या वाढीसाठी फर्टिगेशन म्हणजेच NPK द्रावणाचा वापर केला जातो. NPK चे 50 ते 100 PPM द्रावण तयार करून रोपांना दिले जाते. याशिवाय वेळोवेळी सिंचन आणि कमी बोगद्याची साफसफाई करणे देखील आवश्यक आहे, जेणेकरून झाडांना पुरेसा प्रकाश आणि हवा मिळू शकेल.
कमी खर्चात चांगले तंत्रज्ञान
कमी बोगद्याच्या पॉलीहाऊसच्या उभारणीचा खर्च इतर पॉलिहाऊस पद्धतींच्या तुलनेत कमी असतो. या तंत्रज्ञानाचे मुख्य आकर्षण म्हणजे कमी खर्चात चांगल्या दर्जाच्या रोपवाटिका तयार करता येतात. जीआय पाईप किंवा बांबूपासून बनवलेल्या वॉक-इन बोगद्याच्या बांधकामासाठी प्रति चौरस मीटर 200 ते 250 रुपये खर्च येतो. लो-बोगद्याच्या बांधकामासाठी प्रति चौरस मीटर अंदाजे 30 रुपये खर्च येतो. कीटक-विकर्षक जाळ्या किंवा सावली जाळ्या बसवून ते अधिक उपयुक्त आणि प्रभावी बनवता येतात. यामध्ये उत्तर प्रदेश सरकारचा फलोत्पादन विभागही अनुदान देत आहे.
शेतकरी स्वतःचा रोपवाटिका व्यवसाय देखील करू शकतात
लो-बोगद्याच्या पॉलीहाऊस तंत्रज्ञानामुळे शेतकरी त्यांच्या भाजीपाला रोपवाटिका यशस्वीपणे तयार करू शकतात. या पद्धतीचा वापर केल्याने केवळ वेळेची बचत होत नाही तर बियाणे उगवण आणि रोपांची वाढ देखील सुधारते. याशिवाय शेतकरी आपली पिके वेळेपूर्वी बाजारात विकून अधिक नफा मिळवू शकतात. या तंत्रज्ञानाच्या माध्यमातून शेतकरी आपल्या शेतीला नवी दिशा देऊ शकतात आणि भाजीपाला रोपवाटिका वाढवून नवीन व्यवसायही सुरू करू शकतात.
