Agricultural Research : महाराष्ट्रातील कृषी संशोधन केंद्रांनी डाळिंब, सोयाबीन आणि पेरू या महत्त्वाच्या फळ व पिकांवरील रोग नियंत्रणासाठी नव्या पद्धती विकसित केल्या असून, शेतकऱ्यांना उत्पादनात वाढ आणि खर्चात बचत होण्याची आशा निर्माण झाली आहे.
डाळिंब बागांमध्ये गेल्या काही वर्षांपासून मर रोगाचा प्रादुर्भाव मोठ्या प्रमाणात वाढला आहे. सिरॅटोसिस्टिस, फ्युजेरिअम व फायटोप्थोरा या बुरशीजन्य रोगांबरोबरच सूत्रकृमी, वाळवी व शॉट होल बोरर किडीमुळे झाडे कोमेजत आहेत. इगतपुरीच्या विभागीय कृषी संशोधन केंद्राने तीन टप्प्यांत ड्रेचिंग पद्धती सुचवली आहे: प्रोपीकोनॅझोल व क्लोरपायरीफॉस मिश्रण, अॅस्परजिलस नायजर व शेणखत, आणि व्हॅम मायकोरायझा युक्त सेंद्रिय मिश्रण. या पद्धतींमुळे झाडांची रोगप्रतिकारक शक्ती वाढते आणि बहर टिकतो.
सोयाबीनवर फुलकिडी व बुरशीजन्य रोगांचा प्रादुर्भाव रोखण्यासाठी कृषी विद्यापीठांनी जैविक कीटकनाशकांचा वापर सुचवला आहे. ट्रायकोडर्मा, बॅसिलस थुरिंजिनेसिस आणि नीम अर्क यांचे नियोजनबद्ध फवारणी वेळापत्रक तयार करण्यात आले आहे. यामुळे रासायनिक अवलंबन कमी होऊन उत्पादनात सातत्य राहते.
पेरूवर दिसणाऱ्या बुरशीजन्य डाग, कुजवा आणि फळ गळतीसाठी संशोधकांनी सेंद्रिय उपायांचा अवलंब सुचवला आहे. विशेषतः फळधारणेनंतर बोरिक अ‍ॅसिड व ट्रायकोडर्मा युक्त द्रावणाची फवारणी, तसेच झाडांच्या मुळांजवळ जैविक खतांचे वापर यामुळे रोग नियंत्रणात यश मिळत आहे. पुणे कृषी विद्यापीठाच्या अहवालानुसार, या पद्धतींनी ४०% पर्यंत नुकसान टाळले गेले आहे.
या संशोधनामुळे शेतकऱ्यांना पारंपरिक पद्धतींपेक्षा अधिक परिणामकारक आणि पर्यावरणपूरक उपाय मिळत आहेत. राज्यातील कृषी विभागाने या पद्धतींचा प्रचार करण्यासाठी WhatsApp, रेडिओ आणि कृषी मेळ्यांद्वारे जनजागृती मोहीम सुरू केली आहे. शेतकऱ्यांनी या नव्या तंत्रज्ञानाचा अवलंब करून उत्पादनात वाढ आणि रोग नियंत्रणात यश मिळवावे, असे आवाहन करण्यात आले आहे.
