उत्तर प्रदेशातील महाराज गंज येथील रहिवासी नागेंद्र पांडे यांनी कृषी विषयात पदवी घेतली आहे. ग्रॅज्युएशन नंतर त्यांनी नोकरीच्या शोधात सुरुवात केली,मात्र यश मिळाले नाही.अनेक वर्षे नोकरीसाठी प्रयत्न केल्यानंतर अखेर त्यांनी वडिलोपार्जित जमिनीत शेती करण्यास सुरुवात केली.
आता देशभरातील मोठ्या संख्येने शेतकरी शेतीत रासायनिक खतांचा वापर टाळू लागले आहेत. ते आता सेंद्रिय शेतीकडे वळू लागले आहेत. अशा परिस्थितीत शेतकरी आणि पशुपालकांना सेंद्रिय खताच्या व्यवसायातून नफा मिळविण्याची संधीही वाढली आहे. उत्तर प्रदेशातील महाराजगंज जिल्ह्याच्या मुख्यालयापासून १५ किलोमीटर अंतरावर असलेल्या नंदना गावात राहणारे नागेंद्र पांडे वर्मी कंपोस्ट व्यवसायातून वर्षाला लाखो रुपयांचा नफा कमवत आहे.
नोकरी मिळत नसेल तर शेती सुरू करा शेतकऱ्याच्या म्हणण्यानुसार, नागेंद्र पांडे यांनी कृषी विषयात पदवी घेतली आहे. ग्रॅज्युएशननंतर त्यांनी नोकरीच्या शोधात सुरुवात केली, पण यश मिळाले नाही.अनेक वर्षे नोकरीसाठी प्रयत्न केल्यानंतर अखेर त्यांनी वडिलोपार्जित जमिनीवर शेती करण्यास सुरुवात केली. सामान्य पद्धतीने शेती करून अखेर एवढ्या कमी जमिनीत सामान्य शेती करून फार काही कमावता येणार नाही हे त्याला माहीत होते. अशा परिस्थितीत जमिनीच्या काही भागावर सेंद्रिय खत तयार करायचे आणि उरलेल्या भागात सेंद्रिय शेती करायचे, असे त्यांनी ठरवले.
वर्मी कंपोस्ट तयार करण्याचा निर्णय..
सन २००० मध्ये नागेंद्र यांनी ठरवले की ते जमिनीच्या काही भागावर गांडूळ खत तयार करतील आणि उर्वरित भागात सेंद्रिय शेती करतील. या प्रकारचे गांडूळ खत तयार करण्यासाठी सुरुवातीला त्यांना गांडुळांची गरज होती. यासाठी त्यांनी कृषी व फलोत्पादन विभागाशी संपर्क साधला, मात्र येथून गांडुळे सापडले नाहीत. यानंतर त्याच्या एका मित्राने त्याला सुमारे 40-50 गांडुळे दिली. नागेंद्र यांनी ही गांडुळे शेण आणि पानांचा चुरा कुंडात टाकला आणि ४५ दिवसांत त्यांच्यापासून सुमारे २ किलो गांडुळे तयार झाली. मग याच बेडपासून वर्मी कंपोस्टपासून सुरुवात केली.
वर्मी कंपोस्टच्या विक्रीतून लाखोंची कमाई…
नागेंद्र पांडे यांनी बेडपासून गांडूळ खत बनवण्यास सुरुवात केली. आज त्यांनी सुमारे एक एकरमध्ये 500 बेड तयार केले आहेत. आज ते एका वर्षात सुमारे 12 ते 15 हजार क्विंटल गांडूळ खत तयार करत आहेत. यातून ते लाखोंचा व्यवसाय करतात. यामुळे नागेंद्र इतर शेतकऱ्यांनाही गांडूळ खत तयार करण्याचे प्रशिक्षण देतात.
