Cotton intercropping : शेतकरी बांधवांसाठी अत्यंत महत्वाचा कृषि हवामान आधारीत सल्ला वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषि विद्यापीठ, परभणी येथील ग्रामीण कृषि मौसम सेवा योजनेतून प्रसिद्ध करण्यात आला आहे. पेरणीस योग्य स्थिती निर्माण होईपर्यंत कोणतीही घाई न करता शेतकऱ्यांनी संयम बाळगावा, असे विद्यापीठाच्या तज्ञांनी स्पष्ट केले आहे. जमिनीत वापसा स्थिती येण्यासाठी किमान ७५ ते १०० मिमी पावसाची नोंद झालेली असावी, याअगोदर केलेली पेरणी अयशस्वी होण्याची शक्यता असते.
पूर्वमशागतीस प्राधान्य
सध्या जमिनीत आर्द्रता (वापसा) असल्यास पूर्व मशागतीची कामे उरकून घेणे महत्त्वाचे आहे. मशागत पूर्ण झाल्यानंतर जमिनीची पोत सुधारते आणि पेरणी करताना बियाण्याचा उगम सुरळीत होतो. जे शेतकरी पूर्वमशागत अद्याप करत नाहीत, त्यांनी योग्य यंत्रांचा वापर करून ही कामे तातडीने पूर्ण करावीत.
कापसासोबत फायदेशीर आंतरपीक योजना
बीटी कापूस घेत असलेल्या शेतकऱ्यांसाठी विविध आंतरपीक पद्धतीचा सल्ला देण्यात आला आहे. उदाहरणार्थ, कापूस + तूर (४-६:१), कापूस + मूग (१:२), कापूस + सोयाबीन (१:१), कापूस + उडीद (१:१) या संयोगांमुळे जमिनीतील पोषणद्रव्यांचा समतोल राखला जातो आणि उत्पन्नातही भर पडते. कापसाच्या पेरणीसाठी स्थानिक हवामान, जमीन प्रकार आणि बागायती/कोरडवाहू परिस्थिती विचारात घेऊनच योग्य वाणांची निवड करावी.
तुर, मूग, उडीद यांसाठी शिफारसीत वाण
तुरीच्या पिकासाठी बीडीएन-2013-41 (गोदावरी), बीडीएन-711, बीएसएमआर-853 (वैशाली) आदी वाण फायदेशीर ठरतात. शेताच्या चारही बाजूस ३ फूट खोल व २ फूट रुंद चर काढल्यास पावसाळ्यात पाण्याचा निचरा सुरळीत होतो व मूळ सडण्याचा धोका कमी होतो.
मूग व उडीद या आंतरपिकांना विशेष महत्त्व असून मुगसाठी फुले मुग २, बीएम-४, कोपरगाव तर उडीदसाठी बीडीयु-१, टीएयू-१ हे वाण प्रभावी ठरतात.
भुईमूग व मका पिकांची नियोजनबद्ध पद्धती
भुईमूगसाठी भुईमूग + तूर (४:२), भुईमूग + तीळ (४:२) यासारख्या आंतरपीक पद्धती फायदेशीर ठरतात. वाण निवडताना एसबी-११, टीएजी-२४, एलजीएन-२ (मांजरा) यांचा विचार करावा. मकासाठी मका + तूर (४:२), मका + उडीद (२:१) ही संकल्पना योग्य आहे. नवज्योत, मांजरा, डीएमएच-१०७, प्रभात, करवीर ही मका वाण फायदेशीर आहेत.
हवामानाचा अंदाज लक्षात घ्या
हवामान विभागाने दिलेल्या सूचनेनुसार पुढील काही दिवस पावसाचे प्रमाण वाढण्याची शक्यता आहे, मात्र तरीही ७५ मिमीच्या वर पावसाची वाट पाहणे गरजेचे आहे. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी हवामानाचा बारकाईने अभ्यास करून योग्य वेळी पेरणी करण्याची आवश्यकता आहे.
सध्याच्या हवामान स्थितीचा विचार करता कोणतीही पेरणी अद्याप न करणे, हीच शहाणपणाची गोष्ट ठरणार आहे. पूर्वमशागती करून शेत सज्ज ठेवावे आणि योग्य पावसाच्या प्रतीक्षेत राहावे, हा सल्ला शेतकऱ्यांच्या दृष्टीने उत्पादन आणि खर्च यांचा समतोल राखणारा आहे.
