Varieties of Urid : उत्तराखंडमधील गोविंद बल्लभ पंत कृषी व तंत्रज्ञान विद्यापीठ, पंतनगर येथील वैज्ञानिकांनी उडीद या कडधान्याच्या दोन नव्या जातींचा यशस्वी शोध लावला आहे. या जाती ‘पंत उडीद-१३’ (Pant Urad-13) आणि ‘पंत उडीद-१४’ (Pant Urad-14) अशा नावांनी ओळखल्या जातील. यामुळे देशातील शेतकऱ्यांसह विशेषतः महाराष्ट्रासारख्या राज्यांतील उडीद उत्पादक शेतकऱ्यांना मोठा लाभ होणार आहे.
या नव्या जाती पारंपरिक उडीदाच्या तुलनेत सुमारे २२ टक्क्यांनी जास्त उत्पादन देतात. विशेष म्हणजे या जातींना अनेक प्रमुख रोग आणि कीटकांपासून नैसर्गिक प्रतिकारशक्ती आहे. त्यामुळे शेतकऱ्यांना कमी खर्चात अधिक उत्पादन मिळण्याची शक्यता आहे.
पंत उडीद-१३, जी ‘पीयू १९२०’ (PU-1920) या नावाने देखील ओळखली जाते, तिची तीन वर्षे उत्तरेतील पर्वतीय भागांमध्ये चाचणी घेण्यात आली. यामध्ये या जातीने पिवळा मोजेक विषाणू, चूर्णिल बुरशी, पांढरी माशी, फळकिडा, थ्रिप्स आणि मरूका कीटक यांच्याविरोधात चांगला प्रतिकार दर्शवला. या जातीच्या शंभर दाण्यांचे वजन सुमारे ४.६ ग्रॅम असून हे वजन त्याच्या दर्जाच्या आणि उत्पादनक्षमतेच्या दृष्टीने महत्त्वाचे मानले जाते.
पंत उडीद-१४ ही दुसरी जात असून तिच्या बाबतीतही समान उत्पादनक्षमता आणि रोगप्रतिरोधकता आहे. जरी तिच्याबद्दल अधिक सविस्तर माहिती अद्याप उपलब्ध नसली तरी, वैज्ञानिकांनी तिला पंत उडीद-१३ इतकीच प्रभावी आणि उत्पादनक्षम असल्याचे सांगितले आहे.
या नव्या जातींच्या वापरामुळे महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांना दोन मोठे फायदे होतील. पहिला म्हणजे अधिक उत्पादनामुळे त्यांचे उत्पन्न वाढेल. दुसरा फायदा म्हणजे कीटकनाशक आणि रोगनाशकांची गरज कमी पडल्यामुळे उत्पादन खर्चही कमी येईल. शिवाय, कमी वेळात चांगले उत्पादन घेता आल्यामुळे ही जात खरीप आणि रब्बी अशा दोन्ही हंगामात फायदेशीर ठरू शकते.
या बियाण्यांची उपलब्धता संदर्भात, हे बियाणे गोविंद बल्लभ पंत कृषी विद्यापीठ, पंतनगर येथे मिळू शकते. याशिवाय, शेतकऱ्यांनी आपल्या राज्यातील कृषी विद्यापीठे, कृषी सेवा केंद्रे आणि कृषी विभागाशी संपर्क साधावा. या बियाण्यांची लागवड मोठ्या प्रमाणावर प्रोत्साहन दिल्यास याचा लाभ महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांनाही मोठ्या प्रमाणात मिळू शकतो.
शेती संशोधनाच्या या पायऱ्यांमुळे दालांचे उत्पादन वाढवणे शक्य होणार असून, देशातील कडधान्य उत्पादनात सुधारणा घडवून आणण्यास मदत होईल.
