मैद्याचा वापर न करता विविध धान्यापासून पौष्टिक बिस्किटाची निर्मिती चीनावल (ता.रावेर, जि.जळगाव) येथील दीपक श्रावण सरदवडे यांनी केली आहे. विविध फ्लेवर्सच्या जसं की ओटस, ज्वारी, नाचणी, कच्चा केळीचे पीठ, आदींपासून बनलेल्या बिस्किटांनी चांगले नाव तयार केले आहे.
दीपक व दामिनी हे सर्व दाम्पत्य जळगाव जिल्ह्यात चिनावल (त. रावेर) येथे राहते. न्हावी ( त. यावल) येथील मधुकर सहकारी साखर कारखान्यातून दीपक यांचे वडील श्रावण सेवानिवृत्त झाले आहेत. दीपक यांच्या कुटुंबाकडे एक एकर काही कसदार शेती आहे. संपूर्ण कुटुंबाचा उदरनिर्वाह चालवणे तेवढ्या शेतीत अशक्य झाले होते . त्यामुळे दीपक यांच्या कुटुंबाने दूध व्यवसाय सुरू करण्याचे ठरविले. त्याकरिता सुमारे १४ संकरित गाई आणल्या व पाण्यासहित अन्य सोयी केल्या. दुधाचे उत्पादन हे दररोज प्रतिदिन 100 लिटर व्हायचे. पण त्यासाठी चारा खरेदी करावा लागायचा . पण त्यांना परवडत नव्हता. दूध दही हवे तसे मिळत नव्हते. त्यांना तोटा होऊ लागला. रावेर व परिसरात केळी हे प्रमुख पीक आहे. दीपक यांनी त्यापासून काही उपपदार्थ तयार करता
दीपक यांना वडिलांनी चक्रव्यूहातून बाहेर पडण्यासाठी बेकरी व्यवसायबाबत सुचविले. त्यास दुजोरा घरातील अन्यमंडळींनीही दिला .दीपक यांनी विचार पक्का झाल्या नंतर प्रदेशातील इंदोर येथे बेकरी व्यवसायातील तीन दिवसाचे प्रशिक्षण घेतले. तिथे त्यांनी मैद्यापासून बिस्किटे, पाव तयार करण्याची माहिती घेतले.
प्रक्रिया उद्योगाची वाटचाल
प्रक्रिया उद्योगाला सन २०१६ च्या दरम्यान सुरुवात झाली. आरोग्याविषयी वाढलेली जागृती ग्राहकांमध्ये अभ्यासून मैद्याचा जराही वापर न करता केवळ धान्यापासून पौष्टिक बिस्किटे तयार करण्याचे ठरवले. चिनावल येथील आपल्याच पंधराशे चौरस फूट आकाराच्या घरात बिस्किटे तयार करू लागली. घरगुती ओवन वर सुरुवातीला उत्पादने तयार होत होती. घरच्या 900 झाडांच्या बागेतून दरम्यान पावणेदोन लाख रुपये आले व त्यातून मोठा ‘ ओव्हन ‘ व पीठ करणारी चक्की खरेदी करता आली. सरोदे दांपत्य मजुरी तत्वावर सुरुवातीला बिस्किटे तयार करून द्यायचे. ज्यामध्ये बिस्किटे व सर्व साहित्य तयार करून घेण्याचे असायचे. ७० रुपये मजुरी ही प्रति किलो बिस्किट निर्मितीसाठी असायची. पुढे व्यवसाय वाढू लागला व मागणी येऊ लागली आणि व्यवसायाचा विस्तार करण्यास सुरुवात झाली.
कर्जातून वाढले भांडवल
भक्कम भांडवलाची गरज विस्तारासाठी होती. त्यासाठी वैयक्तिक कर्ज हे सुमारे आठ लाखांचे घेतले. 17 ते 18 टक्के एवढा त्याचा महागडा व्याजदर होता. पुढे तो २१ टक्क्यांवर पोहोचला त्यांच्याकडे दुसरा उपाय नव्हता. यंत्रसामग्री ही त्याच भांडवलावर उभी केली. त्या कर्जाची परतफेड आजही करणे सुरू आहे. मात्र ते अंतिम टप्प्यात पोहोचले आहे. कृषी विभागाच्या संपर्कात दीपक आले. तत्कालीन कृषी उपसंचालक अनिल भोकरे यांनी अर्थसाहा, त्यावरील सवलती, लघु उद्योग, सूक्ष्म याबाबत मार्गदर्शन केले. निधी हा त्यातूनच उपलब्ध झाला. त्यामुळे एकूण आठ प्रकारची यंत्रणा जसे की कणिक मळण्याचे यंत्र, मोठा ओव्हन , बिस्किट कटर, ब्रेड आदी खरेदी केली. त्यामुळे अधिक गुणवंता व कामात गतिमानता आली.
प्रदर्शनातून विपनास बळ
स्टॉल उभारण्याची संधी ही फैजपुरात (ता.यावल) आमदार शिरीष चौधरी, (ता.रावेर) येथील कृषी विज्ञान केंद्रांच्या सहकार्यातून प्रदर्शनाद्वारे मिळाली. ग्राहकांचा चांगला तिथे प्रतिसाद मिळाला. मुंबई – बांद्रा येथे महाविद्यालयीन संस्थेच्या याच माध्यमातून खाद्यपदार्थ व प्रक्रिया उद्योग प्रदर्शनातही सहभाग घेता आला. त्यातूनच मुंबईचे ग्राहक जोडले गेले. त्याच माध्यमातून व्यवसाय भरभराटीस येऊ लागला. जळगाव व अन्य शहरांमधील प्रदर्शन महोत्सवात दीपक आजही आवर्जून सहभागी होतात. त्यातूनच अधिक बळ विपनास मिळाले.
उत्पादनाची गुणवत्ता
याकडे कटास हा गुणवत्तेसाठी आवश्यक कच्चामाल गुणवत्तापूर्ण मिळेल म्हणून असतो. बिस्किटे हे कच्चा केळीच्या पिठावर आधारित तसेच नाचणी, ज्वारी, राजगिरा, ‘ मल्टीग्रेन ‘बाजरी, व ओट्स असे प्रकार, ‘ चॉकलेट ‘ , ‘ ऑरेंज ‘, ‘ पायनॅपल ‘आधी फ्लेवर व ,५०० ग्रॅम, २५० ग्रॅम वजन असा प्रकारात बिस्किटे तयार होतात. त्यामध्ये गूळ, साखर, साधे तूप, देशी तूप आदींचा वापर होतो. उत्पादनाची विक्री समर्थ बेकर्स, चिनावल हा ब्रॅण्डने होते. २०० रुपये ने ज्वारी, बाजरी, ‘ मल्टीग्रेन ‘, नाचणी, बिस्किटे तर ३०० रुपये ने राजगिरा, केळी बिस्किटांचे दर प्रति किलो आहेत.
उलाढाल ,अर्थकारण
महिला व्यवसायिकांना जलगाव, भुसावळ शहरांसह यावल, रावेर व अन्य भागात पुरवठा होतो. दीपक हे नजिकच्या न्हावी, भालोद, अट्रावल आधी गावात स्वतः बिस्किटे पोस्ट करतात. सुमारे चार साडेचार लाख रुपयांची उलाढाल महिन्याला करण्यापर्यंत मजल मारली आहे. सरोदे दाम्पत्य स्वतः उद्योगात राबतेच पण त्यातून गावातील महिला व युवक असा चार जणांना नाही बारामाही रोजगारही दिला आहे. मजुरी, विज, कच्चा माल या वरील खर्च अधिक आहे. काम हे बारमाही सुरू राहत असल्याने मजुरी सतत द्यावी लागते. सुमारे ३० ते ३५ टक्के या व्यवसायातून नफा हाती राहतो. विकास कुंभार, गणेश जाधव, तत्कालीन कृषी उपसंचालक अनिल भोकरे, डॉ.धीरज नेहेते व बाल कृषी विज्ञान केंद्राचे प्रमुख महेश महाजन आदींचे मार्गदर्शन मिळते. विविध दौऱ्यांमधूनही दीपक यांनी प्रक्रिया उद्योगाबाबतकेली आहे.
आमचे वैशिष्ट्य हे मैद्याचा वापर न करता केवल धान्यांपासून विविध स्वादाची पौष्टिक बिस्किटांची निर्मिती आहे. याला बाजारपेठेत मागणी भरपूर आहे. आजची स्थिती अनुसार मात्र पुरवठा तेवढा होव शकत नाही .व्यवसायाची वृद्धी करण्याचे प्रयत्न येता काळात स्वतंत्र जागा घेऊन सुरू आहे.
