जाफ्राबादी म्हशीचे नाव गुजरातच्या जाफ्राबाद प्रदेशावरून ठेवण्यात आले आहे, जिथे तिचा उगम झाला. जाफराबादी म्हैस इतर म्हशींपेक्षा जास्त काळ दूध देते. इतर म्हशींपेक्षा जास्त दूध देत असल्याने तिच्या दूध उत्पादन क्षमतेसाठी तिचे संगोपन केले जाते. तिची ओळख आणि वैशिष्ठ्ये याबद्दल आम्ही तुम्हाला सांगतो.
देशाच्या ग्रामीण भागात शेती आणि पशुपालनाची परंपरा खूप जुनी आहे. विशेषत: गेल्या काही वर्षांत शेतकऱ्यांचा पशुपालनाकडे कल झपाट्याने वाढला आहे. शेतीनंतर ग्रामीण अर्थव्यवस्थेच्या उत्पन्नाचा हा दुसरा मोठा भाग आहे. पशुपालनातून शेतकरी चांगला नफा कमावत आहेत. साधारणपणे शेतकरी गायी किंवा म्हशी पाळण्यास प्राधान्य देतात. ज्या दुधासाठी पाळल्या जातात. दुधाच्या माध्यमातून शेतकरी चांगला नफा कमावतात. दुधाची वाढती मागणी पाहता अलीकडच्या काळात गाई-म्हशी पालनाचा कल झपाट्याने
वाढला असून या मागणीमुळे दुग्ध व्यवसायही भरभराटीला येत आहे.
जरी गाय आणि म्हशीच्या सर्व प्रजाती एकमेकांपेक्षा भिन्न आहेत, परंतु म्हशीची एक जात आहे ज्याची चर्चा खूप आहे. म्हशीच्या या जातीला म्हशींचा ‘बाहुबली’ असेही म्हणतात. कारण ही म्हैस दिसायला खूप मजबूत आहे आणि विशेष म्हणजे तिची दूध उत्पादन क्षमता इतर गाई आणि म्हशींपेक्षा खूप जास्त आहे. होय, आम्ही बोलत आहोत जाफ्राबादी जातीच्या म्हशीबद्दल. अशा परिस्थितीत जर तुम्हालाही दुग्ध व्यवसायातून भरघोस नफा मिळवायचा असेल तर आजच ही म्हैस तुमच्या घरी आणा. चला तुम्हाला या म्हशीबद्दल सविस्तर सांगतो.
दररोज 30 लिटर पर्यंत दूध देते.
जाफराबादी म्हशीचा उगम गुजरातमधील सौराष्ट्र प्रदेशातून झाला आहे. हे गुजरातमधील गीर जंगलात आणि आसपासच्या भागात जसे की जुनागढ, भावनगर, जामनगर, पोरबंदर, अमरेली आणि राजकोट जिल्ह्यांमध्ये आढळते. गुजरातमधील अमरेली जिल्ह्यातील जाफ्राबाद भागाच्या नावावरून या म्हशीच्या जातीचे नाव देण्यात आले आहे. जाफ्राबादी म्हशीच्या प्रजाती येथे मोठ्या प्रमाणात पाहायला मिळतात. जाफराबादी म्हशीचे वजन खूपच जास्त असते. म्हशींची ही जात दूध व्यवसाय करणाऱ्यांसाठी सोन्यापेक्षा कमी नाही. कारण ही म्हैस रोज 20 ते 30 लिटर दूध देण्याची क्षमता (Milk Capacity of Jafarabadi Buffalo) आहे. त्यामुळे शेतकऱ्यांना चांगला नफा मिळतो.
या भावात म्हैस विकली जाते.
जाफराबादी म्हैस इतर म्हशींपेक्षा जास्त काळ दूध देते. याशिवाय म्हशीची ही जात दरवर्षी एका वासराला जन्म देते, याचा दुग्ध व्यवसाय करणाऱ्या लोकांना मोठा फायदा होतो. पालनपोषण आणि संगोपन केले जाते किंमतीबद्दल बोलायचे झाले तर या जातीच्या म्हशीची किंमत ९० हजार ते दीड लाख रुपये (जाफराबादी म्हशीची किंमत) आहे. जाफराबादी म्हशीची दूध उत्पादन क्षमता जास्त असल्याने ती इतक्या महागात विकली जाते. याला भावनगरी, गीर किंवा जाफरी असेही म्हणतात.
जाफराबादी म्हशीची ओळख आणि वैशिष्ट्ये..
▪️जाफराबादी म्हशी सहसा काळ्या रंगाच्या असतात . पण तुम्ही त्या राखाडी रंगातही पाहू शकता.
▪️ त्याच्या शरीराचा आकार इतर जातीच्या म्हशींपेक्षा खूप मोठा आणि मजबूत असतो.
▪️ जाफराबादी म्हशीची शिंगे लांब व वक्र असतात.
▪️ याचे कान लांब, खुर काळे, डोके व मान जड व शेपटीचा रंग काळा असतो.
▪️ जाफराबादी म्हशीच्या कपाळावर पांढरे निशाण असतात जे तिची खरी ओळख मानली जाते.
▪️ याचे तोंड दिसायला लहान असून त्वचा मऊ व सैल असते.
▪️ जाफराबादी म्हैस दररोज 20 ते 30 लिटर दूध देऊ शकते. तर ही म्हैस एका बछड्यात १८०० ते २००० लिटर दूध देते.
▪️ त्याचे सरासरी शरीराचे वजन 750-1000 किलो पर्यंत असते.
संतुलित चाऱ्यामुळे दूध उत्पादन वाढेल.
म्हशीच्या आहाराची आणि आरामाची खूप काळजी घ्यावी लागते. त्यांना विश्रांती देणे खूप महत्वाचे आहे. कारण त्याचा परिणाम दूध उत्पादनावर दिसून येत आहे. आहारात संतुलन राखणे गरजेचे आहे. आहारात धान्य आणि चारा यांचा समतोल असावा. हिरवा चारा हा धान्याइतकाच महत्त्वाचा आहे. अशा परिस्थितीत आहार संतुलित करा. त्यासाठी जाफराबादी म्हशींना अनेक गोष्टी दिल्या जातात. एका मोठ्या दुभत्या म्हशीला दररोज किमान तीन-चार किलो धान्य द्यावे. गहू, बार्ली, बाजरी, मका किंवा इतर धान्यांचा दलिया धान्याच्या स्वरूपात दिला जाऊ शकतो. दुधाचे प्रमाण वाढवण्यासाठी अन्नाव्यतिरिक्त कोंडा देखील दिला जाऊ शकतो
