Jayakwadi Dam : पावसाने चांगली साथ दिल्यामुळे मराठवाड्याची जीवनवाहिनी असलेले जायकवाडी धरण पुन्हा एकदा भरू लागले आहे आणि हे संपूर्ण परिसरासाठी आश्वासक संकेत आहेत. यंदा धरणाने ९२ टक्के जलसाठा गाठताच गुरुवारी संध्याकाळी ४ वाजता प्रशासनाने धरणाचे १८ दरवाजे अर्धा फूट उघडले असून, सध्या ९,४३२ क्युसेक वेगाने पाण्याचा विसर्ग गोदापात्रात सुरू करण्यात आला आहे. सलग दुसऱ्या वर्षी हे धरण पूर्ण क्षमतेने भरण्याच्या मार्गावर आहे आणि या पाणीसाठ्यामुळे मराठवाड्यातील अनेक वर्षांपासूनचा पिण्याच्या पाण्याचा आणि सिंचनाचा प्रश्न मोठ्या प्रमाणात सुटण्याची शक्यता आहे. अशा नैसर्गिक स्रोतांवर आधारित पाणी नियोजन व संरक्षण हे संपूर्ण भागाच्या शाश्वत भविष्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे ठरणार आहे.

  ➡️  सध्याच्या धरण स्थितीचा सारांश:

एकूण साठा: २७१३.४० दलघमी (हे धरण किती पाणीसाठा करू शकते याचे एकूण प्रमाण)

जिवंत साठा: १९७५.२९ दलघमी (वापरासाठी उपलब्ध पाणी)

सध्या आवक: १६,२३० क्युसेक (धरणात प्रवेश करणारे पाणी)

विसर्ग: ९,४३२ क्युसेक (धरणाबाहेर सोडले जाणारे पाणी)

उघडलेले दरवाजे: १८ (प्रत्येकी अर्धा फूट उघडले)

 ➡️  ऊर्ध्व पाणलोट क्षेत्रातील पावसाचा प्रभाव:

जायकवाडी धरणात गोदावरीच्या ऊर्ध्व भागातून मोठ्या प्रमाणात पाणी येत असल्यामुळे सध्याची स्थिती अतिशय आशादायक आहे. जुलै अखेरपर्यंत हे धरण ९२% भरले आहे आणि पूर्ण क्षमतेने भरण्याची शक्यता निर्माण झाली आहे — हे खरंच खूप सकारात्मक संकेत आहेत!

 ➡️  पाणी उपलब्धतेचा लाभ:

सिंचनासाठी क्षेत्र: बीड, जालना, परभणी, संभाजीनगर — एकूण १.८८ लाख हेक्टर क्षेत्राला याचा थेट फायदा होईल.

औद्योगिक वापरासाठी: जालना, शेंद्रा, वाळूज, चिकलठाणा औद्योगिक वसाहतींना देखील पाणी उपलब्ध होईल.

 ➡️ जायकवाडी धरणातील जलपूजन सोहळा आणि जलसंचय वाढवण्याचा संकल्प:

धरणाच्या भरगच्च स्थितीच्या पार्श्वभूमीवर जलसंपदामंत्री राधाकृष्ण विखे-पाटील यांच्या हस्ते जलपूजन सोहळा पार पडला आणि १८ दरवाजे अर्धा फूट उघडून गोदावरी पात्रात पाणी सोडण्यात आले2. या सोहळ्याने केवळ धार्मिक आणि सांस्कृतिक महत्त्वच नाही, तर जलव्यवस्थापनाच्या दृष्टीनेही एक महत्त्वाचा टप्पा गाठला आहे.

६५ टीएमसी पाणी वाचवण्याचा संकल्प:

गोदावरी नदीतून समुद्रात वाया जाणारे ६५ अब्ज घनफूट (टीएमसी) पाणी जायकवाडी प्रकल्पात वळवण्यासाठी वरिष्ठ पातळीवर बैठका सुरू आहेत.

या उपक्रमामुळे जायकवाडीचे जलसंचय अधिक सक्षम होईल आणि मराठवाड्याच्या दुष्काळग्रस्त भागाला मोठा दिलासा मिळेल.

यामुळे सिंचन, पिण्याचे पाणी आणि औद्योगिक वापरासाठी दीर्घकालीन फायदा होण्याची शक्यता आहे.

 ➡️  मराठवाड्यातील पावसाची तुट आणि धरणातील दिलासादायक साठा:

जून-जुलैमध्ये मराठवाड्यात फक्त ३४० मिमी पावसाची नोंद झाली असून, ही सरासरीपेक्षा सुमारे १०% कमी आहे2. तरीही गोदावरीच्या उर्ध्व पाणलोट क्षेत्रात झालेल्या दमदार पावसामुळे जायकवाडी धरणात भरगच्च साठा उपलब्ध झाला आहे.

 ➡️  शहरासाठी पाण्याची उपलब्धता:

दररोज १५० एमएलडी पाणीउपसा केला जातो

त्यातील सुमारे २५% गळती, वापरात येणारे पाणी: १२०–१३० एमएलडी

उद्योग व पिण्यासाठी दररोज ३ दलघमी पाण्याची गरज

सध्याच्या साठ्यानुसार किमान २ वर्षांचा पाणीसाठा उपलब्ध आहे.