Bhendwl’s prophecy : बुलढाण्यातील जळगाव जामोद तालुक्यातील भेंडवळ हे गाव अक्षय तृतीयेच्या निमित्ताने दरवर्षी चर्चेत येते. कारण येथे गेल्या अनेक पिढ्यांपासून पारंपरिक पद्धतीने हवामान, पावसाचे प्रमाण आणि शेतीविषयक अंदाज वर्तवले जातात. याला “भेंडवळ भविष्य” असे म्हटले जाते. विज्ञानाच्या आधुनिक युगातही या भविष्यवाणीवर अनेक शेतकरी विश्वास ठेवतात. यंदाही गुरुवारी ही भविष्यवाणी जाहीर झाली असून, राज्यातील शेतकऱ्यांमध्ये त्याला मोठा प्रतिसाद मिळाला आहे.
यंदाच्या अंदाजानुसार राज्यात पावसमान एकूण चांगले राहणार आहे. पहिल्या महिन्यात पावसाचे प्रमाण काहीसे कमी-जास्त राहील. दुसऱ्या महिन्यात भरपूर पाऊस पडेल, तर तिसरा महिना म्हणजे जुलैमधील पाऊस मध्यम स्वरूपाचा असेल. चौथ्या म्हणजे ऑगस्ट महिन्यात पावसाचा जोर अधिक असण्याची शक्यता आहे. त्यामुळे खरीप हंगामात सुरुवातीस पेरणीत घाई न करता वातावरणाचे निरीक्षण करूनच शेतकऱ्यांनी निर्णय घ्यावा, असा सूचक सल्लाही या अंदाजातून मिळतो.
या वर्षी काही भागात अतिवृष्टी, अवकाळी पाऊस, महापूर, भूकंप यांसारखी नैसर्गिक संकटे निर्माण होण्याची शक्यता वर्तवण्यात आली आहे. याशिवाय, देशाच्या काही भागांमध्ये युद्धजन्य परिस्थिती आणि नैसर्गिक संपत्तीच्या संकटांचा सामना करावा लागू शकतो, असे भेंडवळच्या पद्धतीने सांगण्यात आले आहे.
पीक स्थितीबाबत दिलेल्या अंदाजानुसार, कापूस, तूर, मुग, तीळ, अंबाडी, मसूर, करडी यांसारखी अनेक पिके साधारण उत्पादन देणार आहेत. उडीद, बाजरी, तांदूळ आणि लाख यासारख्या पिकांना काहीशी तेजी मिळू शकते. तांदळाला विशेषतः भाव वाढण्याची शक्यता आहे. तर ज्वारीसारख्या काही पिकांबाबत अनिश्चिततेचे वातावरण राहणार आहे. जवस पिकावर नासाडी होण्याचा धोका असून, भादली पिकांमध्ये रोगराईचा प्रादुर्भाव होण्याचा इशारा वर्तवण्यात आला आहे.
शेतीचे उत्पादन वाढवण्यासाठी आणि आर्थिक नुकसान टाळण्यासाठी शेतकऱ्यांनी या पारंपरिक अंदाजाचा उपयोग करून पाण्याचे व्यवस्थापन, कीड व रोग नियंत्रणाचे उपाय योजावेत. पेरणीसाठी वेळ निवडताना भेंडवळच्या संकेतांनुसार नियोजन केल्यास अपेक्षित उत्पादन मिळवता येऊ शकते.
या भेंडवळच्या भविष्यवाणीचा कुठलाही वैज्ञानिक पुरावा नसला तरीही अनेक वेळा या अंदाजात खरेपणा आढळून आला आहे. त्यामुळे शेकडो शेतकरी दरवर्षी भेंडवळची यात्रा गाठतात आणि मिळालेल्या संकेतांनुसार शेतीचे नियोजन करतात. या परंपरेमुळे शेतीशी जोडलेल्या सांस्कृतिक श्रद्धेला अजूनही बळ मिळते आहे.
