Soyabin bajarbhav : सध्या सोयाबीनचे बाजारभाव हमीभावापेक्षा कमीच असून गेल्या दोन आठवडया्त ते आणखी खाली आले आहेत. लातूर सह महत्त्वाच्या बाजारात सोयाबीनचे दर सरासरी ३१०० ते ४२०० रुपये प्रति क्विंटलच्या आसपास आहेत. सध्याच्या जागतिक तणावाच्या पार्श्वभूमीवर तेलाच्या किंमती वाढून सोयाबीन दर वाढतील का? याची चर्चा सुरू आहे. इस्रायल आणि इराण यांच्यातील तणावामुळे संपूर्ण जागतिक बाजारपेठेवर परिणाम होण्याची शक्यता आहे. विशेषतः कच्च्या तेलाचे दर वाढत असल्याने वाहतूक आणि इंधन खर्चात मोठी वाढ होण्याची शक्यता आहे. या पार्श्वभूमीवर सोयाबीन या महत्त्वाच्या तेलबियाच्या पिकावर काय परिणाम होऊ शकतो, याकडे शेतकऱ्यांचे लक्ष आहे.
भारत मोठ्या प्रमाणावर सोयाबीनपासून बनणारे खाद्यतेल (सोयातेल) आयात करतो. यासाठी अमेरिका, ब्राझील, अर्जेंटिना यांसारख्या देशांवर आपली मोठी अवलंबिता आहे. सध्या जागतिक स्तरावर जर इंधन दर वाढले, तर या देशांकडून होणारी आयात महाग होईल. त्याचबरोबर काही देश आपला पुरवठा कमी करण्याचा निर्णय घेतल्यास, भारतात देशांतर्गत तेलबियांची मागणी वाढू शकते. याचा थेट फायदा आपल्याकडील सोयाबीन उत्पादकांना होण्याची शक्यता आहे.
सोयाबीन केवळ तेलासाठीच नाही, तर पशुखाद्य, सोया मिल, निर्यात आणि प्रक्रिया उद्योगासाठीही महत्त्वाचे पीक आहे. त्यामुळे त्याच्या दरवाढीचा व्यापक परिणाम होतो. सध्या बाजारात जून महिन्यात सोयाबीनचे दर प्रति क्विंटल ४७०० ते ५००० रुपयांच्या दरम्यान फिरत आहेत. जर कच्च्या तेलाचे दर १००–१५० डॉलर प्रति बॅरलपर्यंत गेले, तर सोया तेलासह अन्य आयात वस्तूंच्या किमती वाढतील. यामुळे स्वदेशी सोयाबीनची मागणी वाढण्याची शक्यता आहे.
मात्र शेतकऱ्यांनी लक्षात ठेवावे की दरवाढीचा फायदा त्यांना तत्कालिकच मिळू शकेल. मिळेलच असेही नाही. यंदा पाऊस चांगला असल्याने खरिपाच्या पेरण्या झाल्यावर सप्टेंबर-ऑक्टोबरमध्ये बाजारात मोठ्या प्रमाणावर आवक झाली, आणि तोपर्यंत आंतरराष्ट्रीय बाजार स्थिर झाला, तर दर पुन्हा घसरू शकतात. म्हणून, दराचे अंदाज, सरकारचे धोरण, निर्यात-आयात स्थिती आणि देशांतर्गत साठा यावर बारीक नजर ठेवणे आवश्यक आहे.
सरकार जर सोयाबीन निर्यात करण्यास परवानगी देते, तर भारतीय मालाला आंतरराष्ट्रीय मागणी मिळून दरवाढ होऊ शकते. तसेच, खाद्यतेलांच्या आयातीवर शुल्क वाढवण्यात आले तर देशांतर्गत सोयाबीनची मागणी वाढू शकते. दोन्ही स्थितींमध्ये शेतकऱ्यांना फायदा होण्याची शक्यता आहे.
शेवटी, आंतरराष्ट्रीय संघर्षाचा परिणाम सोयाबीनच्या दरांवर होण्याची शक्यता असली तरी तो थेट आणि लगेच होईलच असे नाही. मात्र जर इंधन दर वाढले, आयात महाग झाली आणि भारताने स्वदेशी उत्पादनाला प्राधान्य दिले, तर निश्चितच सोयाबीनचे दर वाढू शकतात. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी उत्पादनाची गुणवत्ता राखून, पिकाचे साठवण आणि विक्री योग्य वेळी करण्याचे नियोजन ठेवावे, तरच या दरवाढीचा खरा फायदा मिळू शकतो.03:32 PM
