Waiting for cotton : यंदा खानदेशात पावसाच्या अनियमिततेमुळे कापूस लागवड रखडली असून त्याचा थेट परिणाम जिनिंग प्रेसिंग कारखान्यांवर झाला आहे. जूनच्या पहिल्या आठवड्यात अपेक्षित लागवड न झाल्यामुळे वेचणीही लांबली आहे. परिणामी, कापसाच्या पुरवठ्याची गती मंदावली असून कारखान्यांचे यंत्र अद्याप पूर्ण क्षमतेने सुरू झालेले नाहीत.

🌧️ पूर्वहंगामी वेचणीला पावसाचा फटका

पूर्वी पोळा सणाच्या आसपास पूर्वहंगामी कापसाची वेचणी होत असे. काही शेतकरी गणेशोत्सवातही दोन-पाच क्विंटल कापूस विकत असत. मात्र यंदा पावसाच्या धुमाकुळामुळे हे चित्र बदलले आहे. अनेक भागांत कोरडवाहू कापूस पाण्यात आहे, तर पूर्वहंगामी लागवडही जूनच्या दुसऱ्या आठवड्यापर्यंतच झाली. त्यामुळे दसरा आणि दिवाळी सणातही कापसाची आवक मर्यादित राहण्याची शक्यता आहे.

🏭 कारखान्यांची अर्धवट सुरूवात आणि सावध धोरण

खानदेशातील सुमारे ११३ जिनिंग प्रेसिंग कारखान्यांपैकी ८० ते ८५ कारखाने दरवर्षी नियमितपणे प्रक्रिया करतात. मात्र यंदा काही आघाडीचे कारखाने सुरू असले तरी प्रक्रिया शंभर टक्के क्षमतेने सुरू नाही. अस्थिर बाजारभाव आणि पुरवठ्याची अनिश्चितता पाहता अनेक कारखानदारांनी सावध पवित्रा घेतला आहे. एका कारखान्यास रोज किमान ८० ते ९० क्विंटल कापसाची गरज असते, पण सद्यस्थितीत ही गरज पूर्ण होत नाही.

📉 लागवडीत घट, पुरवठ्यावर परिणाम

जळगाव जिल्ह्यात मागील वर्षी ५.११ लाख हेक्टरवर कापूस लागवड झाली होती, तर यंदा ती सुमारे ४.७३ लाख हेक्टरवर आली आहे. म्हणजेच सुमारे ७५ ते ८० हजार हेक्टरने घट झाली आहे. यामुळे दरवर्षी तयार होणाऱ्या २२ ते २४ लाख कापूस गाठींच्या उत्पादनात यंदा घट होण्याची शक्यता आहे. पावसामुळे कापसाचा दर्जाही घसरला आहे, ज्याचा परिणाम सरकी व रुईच्या गुणवत्तेवर होणार आहे.

🔍 शेतकरी चिंतेत, खरेदी उशिरा सुरू होणार

खानदेशात कापसाची खेडा किंवा थेट खरेदी दिवाळी व कोजागिरी पौर्णिमेच्या काळात गती घेते. पण यंदा दर दबावात असल्याने शेतकरीही माल विक्रीसाठी पुढे येत नाहीत. अनिल सोमाणी, संचालक, खानदेश जिनिंग प्रेसिंग कारखानदार असोसिएशन यांनी सांगितले की, “कापसावर प्रक्रिया उशिरा सुरू होईल. यंदा दसरा-दिवाळीला अपेक्षित आवक नसेल.”