grape vines : द्राक्ष वेलींच्या निरोगी वाढीसाठी आणि पुढील हंगामात उत्कृष्ट उत्पादन मिळवण्यासाठी योग्य काळात विश्रांती देणे अत्यंत आवश्यक आहे. सततच्या उत्पादनामुळे वेलींची झीज होते आणि त्यांच्या काड्यांमध्ये आवश्यक अन्नद्रव्यांची कमतरता निर्माण होते. त्यामुळे पुढील हंगामात चांगल्या प्रतीचे आणि भरघोस उत्पादन घेण्यासाठी वेलीला नियंत्रित विश्रांती देणे अत्यावश्यक असते. महात्मा फुले राहुरी कृषी विद्यापीठाच्या तज्ज्ञांनी याबद्दल सांगितले आहे.
गेल्या हंगामात जर वेलींनी उच्च दर्जाचे उत्पादन दिले असेल, तर त्यासाठी लागणाऱ्या अन्नद्रव्यांचा मोठ्या प्रमाणावर वापर झालेला असतो. साधारणतः ५०० ग्रॅम वजनाच्या द्राक्ष घडाच्या वाढीसाठी आठ ते दहा मिलीमीटर जाड काडी आवश्यक असते. या जाड काडीमध्येच घडाच्या वाढीसाठी आवश्यक अन्नद्रव्ये साठवली जातात. मात्र, उत्पादनानंतर वेलींना थकवा येतो आणि त्यांची अन्नद्रव्य साठवण्याची क्षमता कमी होते.
ही झीज भरून काढण्यासाठी आणि वेलींना पुनर्जिवित होण्याची संधी देण्यासाठी, खरड छाटणीपूर्वी वीस ते तीस दिवसांचा विश्रांती कालावधी ठेवावा. हा कालावधी दोन टप्प्यांमध्ये विभागला जातो. पहिला टप्पा म्हणजे फळ काढणीनंतर किमान पंधरा दिवसांचा असावा, आणि त्यानंतर वेलींना नव्या वाढीसाठी तयार करण्यासाठी अजून काही दिवस विश्रांती द्यावी. या विश्रांतीच्या काळात योग्य प्रमाणात पाणी आणि अन्नद्रव्ये देणे आवश्यक आहे.
विश्रांतीच्या काळात वेलीला अति प्रमाणात पाणी देणे टाळावे. गरजेपेक्षा जास्त पाणी दिल्यास अनावश्यक फुटी येण्याची शक्यता असते. त्यामुळे काडीतील शिल्लक असलेली अन्नद्रव्ये नवीन फुटींमध्ये खर्च होतात, आणि वेलीला होणारा फायदा कमी होतो. म्हणूनच, पाणी इतकेच द्यावे की वेलीची झालेली झीज भरून निघेल, पण अनावश्यक फूट होणार नाही.
खत व्यवस्थापन देखील योग्य प्रकारे करणे गरजेचे आहे. या कालावधीत डीएपी (१८-४६-०) प्रत्येकी १५ ते २० किलो किंवा युरिया १० किलो प्रति एकर या प्रमाणात दोन हप्त्यांमध्ये विभागून द्यावे. योग्य प्रमाणात अन्नद्रव्यांचा पुरवठा केल्यास वेलींची झीज भरून निघते आणि त्या पुढील उत्पादनासाठी सक्षम बनतात.
वेलीला योग्य विश्रांती दिल्यास द्राक्ष उत्पादनाची गुणवत्ता आणि प्रमाण दोन्ही सुधारते. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी नियोजनबद्ध पद्धतीने वेलींची निगा राखून, त्यांना योग्य काळात आवश्यक विश्रांती द्यावी. यामुळे पुढील हंगामात अधिक आरोग्यदायी वेलींमधून चांगले उत्पन्न मिळण्यास मदत होईल.
